Zo is Natuurmonumenten recent gestart met de ontwikkeling van de natuurgebieden Koppenwaard en Velperwaarden. Een interview met Jeroen de Koe, gebiedsmanager bij Natuurmonumenten over de plannen voor de Koppenwaard en de Velperwaarden. Jan van Dooren, projectmanager van Rivierklimaatpark IJsselpoort, licht vervolgens toe hoe we dergelijke andere ontwikkelingen in het gebied meenemen in de plannen voor het Rivierklimaatpark.

Wat verandert er in de Koppenwaard?

De Koe: “In de Koppenwaard, ten noorden van Lathum, aan de zuidkant van de IJssel, herstellen we op gronden van Natuurmonumenten het cultuurlandschap. Rond rivieren wordt tegenwoordig veelal gekozen voor ontwikkeling van nieuwe riviernatuur: grote stukken uiterwaard waar grote grazers vrij kunnen rondtrekken. Wij kiezen hier echter niet voor. De Koppenwaard is hiervoor te klein, maar belangrijker nog is dat het cultuurlandschap in Nederland steeds meer verdwijnt. Bovendien kozen omwonenden in gesprekken over de inrichting van het gebied ook nadrukkelijk voor herstel van het cultuurlandschap.”

De Koe vervolgt: “Om het gebied zoveel mogelijk te laten aansluiten op het oude cultuurlandschap laten we bloemrijke grasranden ontstaan in combinatie met landschappelijke beplanting, zoals herstel van oude hagen. We leggen bovendien wandelpaden aan, zodat de uiterwaarden ook op deze locatie toegankelijk worden voor omwonenden en bezoekers. Zij kunnen hier straks een wandeling maken van een half uurtje. De wandelpaden maken straks wat mij betreft ook onderdeel uit van de al bestaande lange-afstand-wandeling langs de IJssel. Het duurt natuurlijk even voordat de natuur de tijd heeft gehad zich te ontwikkelen, maar we verwachten dat het gebied er een jaar na oplevering al heel aantrekkelijk uitziet.”

En wat gaan jullie doen in de Velperwaarden?

De Koe: “De Velperwaarden liggen tussen Velperbroek en Rheden, ten noorden van de IJssel. Door dit gebied loopt een beek vanaf de Veluwe naar de IJssel. Deze beek gaan we verbreden. In de oevers komt volop ruimte voor planten en dieren. In een ander deel van het gebied vinden graafwerkzaamheden plaats om de vruchtbare toplaag te verwijderen waardoor de variatie in plantengroei groter wordt. Daar zal dan ook vanzelf meer bos ontstaan. Ook hier leggen we een wandelpad aan. Dit pad loopt overigens in eerste instantie nog dood. We zijn nog aan het kijken of we hier een ommetje van kunnen maken, maar hiervoor is toestemming van andere grondeigenaren nodig.”

Wat merken omwonenden van de werkzaamheden?

De Koe: “De werkzaamheden in beide gebieden duren naar verwachting tot maart 2018. Krijgen we deze winter bijvoorbeeld vaak te maken met hoogwater of strenge vorst, dan kan de planning wat uitlopen.”

“Voor de Velperwaarden is veel grondtransport nodig,” licht De Koe toe. “We gaan circa 60.000 kuub grond verwijderen. Dit doen we zoveel mogelijk over water, maar er zal zeker ook sprake zijn van transport over de weg. Tijdens deze transporten sluiten we voor de veiligheid het fietspad door de uiterwaarden tussen Rheden en Velp tijdelijk af.”

“In de Koppenwaard gaan we maar minimaal graven,” vervolgt De Koe. “Er is wel wat bouwverkeer, maar er is veel minder grondtransport nodig dan in de Velperwaarden. Door het uitmijnen van de grond (gerichte gewasteelt om de meststoffen uit de grond te halen) ontstaat er steeds meer een natuurlijke situatie.”

Lopen jullie met deze werkzaamheden niet vooruit op de herinrichting van het gebied vanuit het project Rivierklimaatpark?

De Koe: “We zijn al een paar jaar bezig met de voorbereiding van de natuurontwikkeling op onze eigen gronden in de Velperwaarden en Koppenwaard Het Rivierklimaatpark is in die periode ontstaan, omdat tijdens de voorbereidingen van onze werkzaamheden duidelijk werd dat we in dit gebied ook veel winst kunnen behalen op het gebied van waterveiligheid. Bovendien hadden andere partijen - zoals gemeenten, bedrijven en recreanten - ook de nodige wensen voor de uiterwaarden.”

“Dit besef is uitgegroeid tot het project Rivierklimaatpark IJsselpoort, maar staat dus verder los van onze al bestaande plannen voor natuurontwikkelingen. Plannen die natuurlijk wel zijn getoetst door Rijkswaterstaat op waterveiligheid. Zij moeten voor alle werkzaamheden in de uiterwaarden een vergunning afgeven.”

Jan van Dooren, projectleider Rivierklimaatpark, vult aan: “Het herinrichtingsproject Rivierklimaatpark IJsselpoort is inderdaad ontstaan door doelen, wensen en opgaven in het gebied aan elkaar te knopen en in samenhang op te pakken. Natuurmonumenten heeft hier een belangrijke voortrekkersrol in gehad. Doordat zij vanuit een breder perspectief naar het gebied hebben gekeken dan alleen vanuit het eigen natuurbelang sloten steeds meer partijen zich aan. Dit heeft geleid tot een brede ontwikkelingsvisie, waarin ruimte is voor de vier opgaven waterveiligheid, economie, recreatie en natuur.”

Gaan we nu geen dingen dubbel doen?

De Koe: “Vanzelfsprekend hebben de tien betrokken organisaties met elkaar doorgesproken of bijvoorbeeld de plannen van Natuurmonumenten de doelstellingen van het Rivierklimaatpark niet in de weg zitten. Maar de plannen sluiten goed op elkaar aan.”

Van Dooren vult aan: “De werkzaamheden van Natuurmonumenten in de Koppenwaard en de Velperwaarden passen binnen de brede ontwikkelingsvisie en zijn dus een mooie eerste aanzet voor het realiseren van de gezamenlijke visie. Het is eigenlijk een mooie kans om een vliegende start te maken met de herinrichting van de uiterwaarden terwijl we de kansen en mogelijkheden voor de middellange en lange termijn nog aan het verkennen zijn. Ons motto is dan ook: ‘werken en studeren aan plannen voor een mooier Rivierklimaatpark lopen gelijk op.’” 

De werkzaamheden van Natuurmonumenten zijn niet de enige andere ontwikkelingen in het gebied. Zo zijn er ook lopende plannen voor een overnachtingshaven en een nieuwe ontzanding bij Rhederlaag. Hoe zorgen we ervoor dat alles goed op elkaar blijft aansluiten?

Van Dooren: “Het plangebied, de uiterwaarden tussen de IJsselkop en Giesbeek, is inderdaad volop in ontwikkeling. Daarom is het des te belangrijker dat we met alle negen betrokken overheden en met Natuurmonumenten een samenwerkingsverband hebben.""

"De benadering van het Rivierklimaatpark gaat uit van het gezamenlijk ontwikkelen en uitvoeren van plannen die passen in de gezamenlijke visie en die elkaar zeker niet tegenwerken maar elkaar versterken. Met elkaar hebben we in beeld gebracht wat iedereen wil en hoe we belangen naast en met elkaar kunnen realiseren. Door regelmatig met elkaar te overleggen houden we goed overzicht van wat er speelt in het gebied.""

"Mochten er nieuwe initiatieven ontstaan voor het plangebied, dan bespreken we die met elkaar. Dan beoordelen we onder andere of dit nieuwe plan past binnen onze gezamenlijke opgaven voor het gebied: waterveiligheid, economie, natuur en recreatie.”

Foto: Geurt Besselink