Boswachter Ecologie van Natuurmonumenten Veluwezoom André ten Hoedt heeft een historische kaart meegenomen om te laten zien dat de Veluwe zich vroeger uitstrekte tot aan de andere kant van de IJssel. “Bewoners gingen zelfs ter kerke aan de andere kant van het water”, vertelt hij, “want het waterstroompje was toen eenvoudig doorwaadbaar.”

Tegenwoordig lukt het je niet meer om op die manier de snelstromende IJssel over te steken - de rivier is nu een natuurlijk scheiding. “Laat dit gebied net als vroeger weer meer één geheel zijn”, bepleit André. “Je kunt de noord- en zuidzijde meer verbinden. Denk aan nieuwe fietsroutes die ook de dorpen aandoen of het pontje bij Rheden vaker laten varen.”

“Water en bos: dat trekt mensen. Als die tijdens zo’n fietstocht in één van de dorpen een terrasje pakken, is dat weer goed voor de economie. Ecologie, landschap en recreatie kunnen zo goed samengaan. Dat is ook in de Gelderse Poort goed gelukt, kijk hoe dat gebied is opgeleefd en hoeveel mensen daar op af komen.”

Bevaarbaarheid IJssel urgent probleem

Al is de IJssel zeker niet meer het ‘stroompje’ zoals op de historische kaart van André, toch beschouwen binnenvaartschippers de rivier vanwege de smalle doorvaart als “een slootje”, vertelt schipper Fiona Oomen. Met haar man Rein vaart Fiona vracht tussen Rotterdam en Hengelo. Ze kennen de IJssel door en door.

Fiona is ook regiocoördinator Oost-Nederland van Koninklijke BLN-Schuttevaer, de brancheorganisatie van en voor de binnenvaart. Haar telefoon stond afgelopen periode roodgloeiend: schippers beklaagden zich over de extreem lage waterstand en media wilden alles weten over hoe de schippers het rooiden.

“Met ons eigen schip vervoerden we maandenlang de helft van de normale lading”, vertelt Fiona. “In zo’n smalle rivier als de IJssel is het altijd lastig om elkaar in bepaalde bochten te passeren, maar door de lage waterstand lukte dit nu op veel plekken helemaal niet. Wij hebben zelfs een tijd een andere route gevaren, omdat wij het risico dat we vast zouden komen te liggen te groot vonden.”

Het zal zeker gezien de ervaringen met het extreem lage water van de afgelopen maanden niet verbazen dat voor Schuttevaer de bevaarbaarheid van de IJssel met stip op één staat. Knelpunten zijn in kaart gebracht en nu worden oplossingen uitgewerkt. Als lid van de klankbordgroep Rivierklimaatpark IJsselpoort volgt Fiona de planvorming op de voet.

“Op de rivier vaart veel kennis en ervaring: schippers kénnen die IJssel. Goed dus dat wij vanaf het begin worden betrokken. Wij zijn alert en houden in de gaten of wat wordt bedacht ook echt voor ons gaat werken in de praktijk.”

Met elkaar in gesprek

André ziet volop kansen om verbetering van de rivier samen te laten gaan met natuurontwikkeling en waterberging.

Waar natuurwensen op één plek moeten wijken om de IJssel bevaarbaar te houden, kun je op een andere locatie wél bijdragen aan de biodiversiteit in het gebied, benadrukt de boswachter. “Een kwestie van slim kijken naar waar welk soort natuurontwikkeling mogelijk is. Waar zijn natuurlijke oevers bijvoorbeeld mogelijk, zonder dat zandafzetting de bevaarbaarheid van de rivier belemmert?”

Een ander punt weegt zwaarder voor André. Natuurmonumenten ziet graag dat agrariërs hun gronden minder bemesten, om de overmaat aan fosfaat en stikstof in de bodem te verminderen. Maar: ook hierin moet je reëel zijn. “Wij zijn allemaal consumenten die graag willen eten. Als wij bereid zijn meer te betalen voor ons voedsel, zullen boeren eerder bereid zij om duurzame maatregelen te nemen.”

Klimaatbuffer is nodig

Dat een ‘klimaatbuffer’ nodig is, werd tijdens de extreme droogte afgelopen jaar alleen maar bevestigd. Doordat waterstromen droogvielen, zijn sommige organismen verdwenen en dat is uiteraard slecht voor de biodiversiteit.

“In natte tijden krijgt de IJssel meer water te verstouwen en lopen de uiterwaarden juist regelmatig onder. Op zich is dat goed, want het gebied is gebaat bij waterdynamiek, maar te vaak een “volle badkuip” is niet de bedoeling, legt André uit.

Ook vanuit het perspectief van de schippers is ‘hoog water’ een probleem. “Dan moet je in verband met de stroomsnelheid van de IJssel opletten dat je niet letterlijk uit de bocht vliegt”, vertelt Fiona. “Sowieso heb je op de IJssel al je stuurmanskunst nodig.” Dat maakt dat het extra goed opletten is, op andere gebruikers van de rivier, zoals watersporters of de fietsveren. “We moeten rekening houden met elkaar.”

Kansen voor het totale gebied

Een groot gebied, veel gebruikers, wensen en belangen: het is de kunst om elkaar de ruimte te bieden en te kijken naar kansen voor het totale gebied, besluit André. “Met elkaar kijken naar mógelijkheden in plaats van onmogelijkheden.”